قیمت دلار امروز سه شنبه 27 اردیبهشت 1401 در بازار متشکل، صرافی ملی و سنا

اینکه تصور می شود چند دلال در خیابان می ایستند و نرخ دلار را بالا و پایین می برند، تصور درستی نیست. اصولا بازاری به این وسعت و با این میزان تاثیرگذاری در کشور، نمی تواند توسط چند دلال خرده پا اداره شود. در حقیقت این افراد که به عنوان دلال دلار شناخته می شوند هم دنباله رو عواملی دیگر هستند که در تعیین نرخ ارز تاثیر گذارند.

همیشه یکی از اساسی ترین سوالات درباره قمیت دلار در بازار این است که این نرخ چگونه و بر چه اساسی مشخص می شود؟

در یک کلام باید گفت که تعیین نرخ ارز به عوامل متعددی بستگی دارد. اما اگر شما نیز پرسش هایی درباره نحوه ارزش گذاری قیمت واقعی و حقیقی دلار دارید، و این پاسخ کوتاه برایتان کافی نیست پیشنهاد می کنیم مطالعه این مطلب را از دست ندهید.

برای حفظ ارزش دارایی کدام راه بهتر است؟

این روزها دیگر کمتر کسی را می توان پیدا کرد که به دنبال سرمایه گذاری در بانک باشد؛ حتی افرادی که سواد اقتصادی چندانی نیز ندارند. مدت هاست که طلا، مسکن و بورس به عنوان بازارهای مالی موازی بین اکثر مردم مطرح شده و افرادی که به دنبال سرمایه گذاری و حفظ قدرت پول خود هستند، سعی می کنند در این بازارهای موازی سرمایه گذاری کنند.

به همین خاطر است که با مثلا با بالا رفتن قیمت طلا گروهی راضی و گروهی نگران سرمایه‌هایشان هستند.

با توجه به تلاطم های همیشگی بازار ارز، به ویژه یورو و دلار، هدف برخی افراد برای حضور در این بازار حفظ ارزش و قدرت نقدینگی فعلی شان است. اما توصیه کارشناسان به این افراد همیشه این بوده که با توجه به ریسک های خرید و نگهداری دلار، بهتر است تا افراد در بازارهای موازی حضور یابند و از ابزارهای جایگزین استفاده کنند تا قدرت پول آن ها حفظ شود.

تورم واژه ای آشنا به گوش تمامی ایرانیان

تورم اگرچه واژه ای فرانسوی است اما حالا در اقتصاد ایران بیشتر به آن به عنوان مقصر گرانی معرفی می شود. 

هر گونه روند افزایشی و نامنظم قیمت را به اصطلاح تورم می گویند که البته هر اقتصاد دانی ممکن است تعریفی متفاوت از آن را ارائه کند. اما فارغ از انواع و ریشه، پیامدهای آن مهم هستند که اگر چه کیسه گروه های پر درآمد را پر پول تر می کند اما افراد فقیر و کم درآمد را نیز از مسیر اصلی پیشرفت در زندگی عقب تر می برد و باعث می شود این افراد قدرت خرید چندانی نداشته باشند.

البته در این بین ضررهایی نیز متوجه دولت است که علاوه بر افزایش هزینه های عمومی، مجبور به استقراض از بانک مرکزی خواهد شد. با شناخت درست ریشه های تورم می توان از بروز آثار سیاسی و اجتماعی آن جلوگیری کرد.

مقصر گرانی قیمت دلار دولت یا مردم؟

در نوسان قیمت دلار برخی معتقدند تنها دولت و تصمیم های آن تاثیر گذار نیست، بلکه سوداگرانی که رویای یک شبه پولدار شدن دارند در پشت خاکریز نقشی مهم ایفا می کنند تا با مکیدن خون اقتصاد مریض بر گرده مردم سوار شوند.
متاسفانه روز به روز شاهد هستیم ارزش پول ملی کاهش می یابد و مشخص نیست که قطار گرانی کی از حرکت باز می ایستد.

شکاف طبقاتی ناشی از این وقایع روز به روز مرفهین را غنی تر کرده در حالی که فقرا برای ابتدایی ترین نیاز های خود باید آشفتگی فکری را علاوه بر مشقت های کاری فراوان متحمل شوند.

نوسان قیمت دلار علاوه بر شوک به بازار، افراد زیادی را از پیگیری رویاها و آرزو های شخصی دور نگه داشته است. چه بسیار دانشجویانی که عمر و جوانی خود را در راه علم آموزی گذاشته اند اما با چند برابر شدن ناگهانی قیمت دلار، آرزوهای خود را برای تحصیل به ویژه تحصیلات تکمیلی بر باد رفته دیدند و بر گورستان رویای خویش گریستند و حال برای تامین مایحتاج اولیه نیز باید ساعت ها بدوند تا از تورم جا نمانند. 

شباهت اقتصاد ایران به نظریه "یکی برای همه"

شاید برایتان سوال باشد چرا پول هایمان بی ارزش شده اند و هر روز و حتی هر ساعت که می گذرد ارزش دارایی ها کم و کمتر می شود؟

آدلی نوعی از پنگوئن ها هستند که برای ارزیابی شرایط آب اقیانوس یکی را از بین خود به عنوان محک زننده انتخاب کرده و او را به درون آب می فرستند تا بقیه را از نتیجه مطلع کند. در ایران نیز هر چند وقت یک بار شاهد صف های طویل دلار، خودرو و حتی بورس هستیم که در نابسامانی اوضاع تاثیری مشابه دارند. یعنی می توان اینطور نتیجه گرفت که بی ثباتی یک بازار بر سایر بازارها تاثیر می گذارد.

نقش مهم نهاد دولت در تعیین قیمت دلار

اگر چه بانک مرکزی به عنوان یکی از ارکان اصلی ساختار پولی کشور در تعیین قیمت دلار شناخته می شود اما بی ثباتی اقتصادی به ویژه پس از اعمال تحریم های ظالمانه آمریکا موجب نوسان های بسیاری در اقتصاد کشور شده که بر بازار ارز و قیمت دلار نیز تاثیراتی مستقیم داشته است. رکود بسیاری از بنگاه ها و فعالیت های اقتصادی را می توان از ملموس ترین نتایج آن برشمرد.

فروش نفت همواره به عنوان یکی از شاهرگ های مهم درآمدی ایران مطرح بوده است تا مانع کمبود کالا های اساسی مردم شود اما در حال حاضر با کاهش درآمدهای این منبع، تداوم شرایط به سختی صورت می گیرد. البته دشواری های آن بیشتر بر زندگی مردم کم درآمد سایه افکنده است که برای ابتدایی ترین نیاز های مصرفی نیز باید تلاشی دو چندان داشته باشند.

نباید از قلم انداخت که افزایش قیمت دلار و متعاقبا سقوط ریال، تنها بر روی تامین کالا تاثیر گذار نیست، بلکه سرمایه گذاری و توسعه زیر ساخت های اساسی را نیز با چالش جدی مواجه می کند. 
بانک مرکزی به عنوان یکی از بازو های اصلی اقتصاد، متناسب با سیاست های خود نقشی مهم در کاهش یا توقف عرضه دلار دارد.

نگاهی کلی به روند افزایش قیمت دلار در دوره های مختلف

جهش های بزرگ، یکباره و غیرقابل پیش بینی که در بازار ارز و به ویژه دلار به وجود می آید، بسیاری را به تشکیل صف های طولانی در مقابل صرافی ها وا می دارد. 

جنگ و تاثیر آن بر قیمت دلار

اگر چه جنگ و تحریم در طول این سال ها به عنوان اصلی ترین عوامل در آشفته بازار قیمت ارز تاثیر گذار بشمار رفته اند، اما اقتصاد بیمار کشور بیشتر با تصمیمات نادرست شاهد تلاطم های زیاد در قیمت ارزها بوده است. می توان با یک حساب سرانگشتی گفت قیمت دلار تا امروز (تیرماه ۹۹) نزدیک به هزار برابر شده است.

اگر به نمودار قیمت دلار در سال های گذشته نگاهی کلی بیاندازیم، باور آن سخت است که بپذیریم چنین جهش هایی تنها در ۴۰ سال رخ داده است. اگرچه دولت مردان تلاش های بسیاری کرده اند تا در شرایط خاص جنگ تحمیلی همانند اوایل انقلاب، نرخ رسمی قیمت دلار را ۷ تومان اعلام کنند. این در حالیست که در پایان جنگ شاهد دو نرخ ارز بوده ایم. قیمت دلار در بازار ۱۴۲ تومان بود در حالی که نرخ رسمی دلار ۶ تومان اعلام شده بود.

دستاورد دولت سازندگی در مدیریت بازار ارز و نرخ دلار

شاید مهمترین دستاورد دولت ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی به ویژه در دوره دوم ‌را بتوان تک نرخی کردن ارز دانست. در دوره اول دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی نرخ آزاد دلار از ۱۲۱ تومان به ۱۸۱ تومان افزایش یافت در حالی که در دوره دوم مردم شاهد ۱۶۴ درصد رشد بودند.

دولت اصلاحات و ثبات نسبی بازار ارز

اگرچه گفته می شود مردم ایران حافظه تاریخی چندانی درباره حوادث اقتصادی ندارند اما بسیاری هنوز ثبات قیمت ها در دوران دولت اصلاحات را فراموش نکرده اند.

اگرچه سید محمد خاتمی سعی داشت که ارز ۱۷۵ تومانی را به عنوان قیمت اصلی تثبیت کند اما مردم در بازار آزاد شاهد رقمی معادل ۴۷۸ تومان نیز بودند.

کارنامه دولت دهم و احمدی نژاد در حوزه ارزی و قیمت دلار

سیاست تثبیت نرخ ارز اگر چه در دولت اول محمود احمدی نژاد پیگیری شد اما نباید آن را با دستاورد های نفتی ایران در آن دوره بی ارتباط دانست.

از مهمترین جهش های بی سابقه ارزی که زندگی بسیاری از مردم را دستخوش تغییرات فراوان کرد، جهش ارزی بود که در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد رخ داد که البته مدت زیادی هم از آن نمی گذرد.

در آن دوره، تنها در ۴ سال قیمت دلار از ۹۹۸ تومان به ۳۱۰۰ تومان افزایش یافت. رشد ۲۱۹ درصدی دلار را باید در تاریخ به نام این دولت به ثبت رسانید.

تدبیر روحانی و دولت در بازار ارز و دلار

حسن روحانی با شعار تدبیر و امید سکان دار کشتی نابسمان اقتصادی کشور شد. اگرچه بسیاری از عملکرد دولتش در 4 سال نخست با حفظ نرخ دلار در کانال ۴ هزار تومانی رضایت داشتند اما در سال ۱۳۹۷ به ناگاه ورق برگشت و دیگر حتی کلید معروف روحانی هم نتوانست در مقابل موضع گیری های خاص دونالد ترامپ و تحریم های یک جانبه بسیاری از کشور ها کار گشا باشد. قیمت دلار چنین شتابی به خود گرفت که حتی در چندین ساعت سرمایه های مردم به شدت افول پیدا کرد.
متاسفانه در زمان نگارش این مقاله نیز افزایش نرخ ارز و به طبع آن قیمت دلار همچنان ادامه دارد و ارزش دارایی های مردم بشدت رو به کاهش است.

منظور از بازار ارز چیست؟

کشورها برای رونق مبادلات تجاری و مالی واحدهای پولی خاص خود را دارند. بطور مثال در ایران واحد ریال به عنوان پول متداول برای محاسبه بهای کالا و خدمات تعیین شده است اما به دلیل تاثیرپذیری زیاد اقتصاد کشور، ارزش ارزهای مختلف مانند قیمت یورو و دلار تاثیر مستقیمی بر قیمت خدمات و کالاها و در نهایت سفره مردم دارد.

در واقع بازار ارز را می توان یک بازار بین المللی تصور کرد که نرخ ها متناسب با عرضه و تقاضا تعیین می شوند و افراد برای پیگیری معاملات خود با پول سایر کشور ها معامله می کنند. 

شناخت متقاضیان و عرضه کنندگان دلار

شناخت متقاضیان و عرضه کنندگان دلار می تواند به شما دید بهتری درباره این بازار تاثیر گذار بدهد. 

عرضه کنندگان دلار

همانطور که اشاره شد نفت یکی از اصلی ترین منابع درآمدی ایران در طی دهه های گذشته بوده است که خریداران آن به عنوان عرضه کننده دلار نقش اساسی را در این چرخه دارند.

یا می توان حوزه گردشگری و توریست را مثال زد که سالانه موجب ورود ارز به کشور می شود. این حوزه یکی از منابع شفاف درآمد زایی ارزی کشور است که خوشبختانه شامل تحریم های یک جانبه و ظالمانه دیگر کشور ها نیز نشده است.

متقاضیان دلار

اما متقاضیان دلار از دو دسته خارج نیستند:

• سفته بازان
• متقاضیان واقعی

متقاضیان واقعی ارز علاوه بر وارد کننده ها و صاحبان شرکت ها و صنایع، مسافران خارجی و تمامی افرادی که خواهان اجناس غیر بومی هستند را شامل می شود.

کاهش قیمت دلار و تاثیر آن بر زندگی مردم کوچه و بازار

حال دیگر کمتر کسی را می توان پیدا کرد که با اثرات تحریم و تنش های بین المللی بر رشد و جهش بی سابقه قیمت دلار و سایر ارزهای متدوال در کشور آشنا نباشد. زمانی می توان به ارزان شدن نرخ دلار امیدوار بود که خرید خدمات و کالا های ایرانی از سوی افراد خارجی نیز افزایش یابد. این یعنی افزایش نرخ صادرات و در نهایت ارز آوری بیشتر.

در طول این سال ها قیمت دلار نوسان های بی سابقه ای را تجربه کرده است و کاهش قیمت آن (از طرق علمی و اقتصادی) می تواند نور تازه ای بر اقتصاد کشور و زندگی مردم بتاباند. کاهش قیمت دلار یعنی افزایش واحد پول کشور در سطح بین الملل که این خود از طریق افزایش نرخ تولید، صادرات و ... محقق می شود.

علاوه بر این که رونق اقتصادی افزایش پیدا می کند دیگر سفر خارجی، گوشی های اخرین مدل موبایل و حتی خودروی خارجی به عنوان یک رویا در ذهن قشر متوسط باقی نخواهد ماند.

البته نباید فراموش کرد که بالا رفتن قیمت دلار تنها به لغو سفرهای خارجه و افزایش بی سابقه قیمت گوشی همراه منجر نشده است بلکه بطور مثال بسیاری که حتی سال ها زحمت کشیده اند تا خودروی یا منزل شایسته ای خریداری کنند به حداقل ها رضایت داده اند.

نوسان قیمت دلار حاصل چیست؟

نوسان قیمت دلار را می توان همچون فنری دانست که اتفاقات مختلف بر آن تاثیر می گذارد. برخی سیاست های دستوری در تعیین نرخ ارز و دلار مانند فشردن این فنر عمل می کند و بمحض اینکه منابع ارزی دولت برای تعدیل بازار به انتها برسد، این فنر رها شده و آسمان‌ها را در می نوردد. چنانچکه طی دو سال گذشته در چند نوبت شاهد اتفاقی اینچنین در بازار ارز بوده ایم.

تحلیل ها از نمودار های ارزی بیانگر این است که علاوه بر صعودی بودن آن در طی این سال‌ها همواره باید انتظار رشد ۶ تا ۱۸ درصدی را نیز داشت. پس اگر در یک دوره ریاست جمهوری و طی 4 سال قیمت ها تا ۲ برابر نیز تغییر کردند، اتفاقی خارج از روال سابق نیافتاده است.

محاسبه نرخ حقیقی دلار

در حال حاضر که بخش های مهمی از زندگی اغلب مردم با قیمت دلار رابطه مستقیم پیدا کرده است، درک قیمت واقعی آن دغدغه بسیاری از افراد است. اما دست اندازهایی همچون تورم و تحریم باعث شده که نتوانیم حتی ارزش واقعی ریال را محاسبه کنیم.‌ تشخیص حباب و محاسبه نرخ حقیقی کار چندان سختی نیست اگرچه نگرش های متفاوتی بین فعالان و حتی کارشناسان اقتصادی برای محاسبه آن وجود دارد.

نرخ حقیقی ارز (RER) را باید با ارزش ذاتی متمایز دانست. برای محاسبه نرخ واقعی ارز یک فرمول ساده ای وجود دارد که باید آن را مبنای محاسبه قرار داد. به این صورت که:

نرخ واقعی ارز  =نرخ اسمی ارز x نسبت شاخص قیمت (cpi) داخلی به خارجی

برای درک بهتر معنای نرخ حقیقی ارز به این مثال ها توجه کنید.

فرض کنید سبدی از کالا شامل مواد خوراکی مانند نان، گوشت قرمز، مرغ، ماهی، میوه، سبزیجات، تنقلات و ... با مقادیر مشخص از هر کدام داریم. اگر هزینه خرید اقلام این سبد در کشور آمریکا، ۷ دلار و در ایران ۷۰۰.۰۰۰ تومان باشد، نرخ واقعی دلار در ایران ۱۰۰.۰۰۰ تومان خواهد بود.

ارزان شدن دلار چه سودی دارد؟

کاهش قیمت دلار آرزوی بسیاری از افراد است. علاوه بر صنایع و اقتصاد داخلی که رونق دوباره ای پیدا می کند، جوانان بسیاری نیز می توانند شغلی مناسب برای خود داشته باشند. نباید فراموش کنیم که بسیاری از ماشین آلات در صنایع وارداتی هستند و قیمت آن ها متناسب با نرخ روز ارز تغییر می کند.

سفر کردن به دیگر کشورها تنها برای تفریح نیست از این طریق می توان با تکنولوژی و نوآوری های روز دنیا آشنا شد و بهترین وسایل را نیز به دست آورد. با کاهش نرخ ارز شرایط چنین سفرهایی بیشتر از پیش برای فعالین اقتصادی فراهم خواهد شد.

در ظاهر گران شدن ارز افزایش کاذب درآمد را برای دولت به دنبال دارد اما آثار اقتصادی و اجتماعی آن بیشمارند. پس کاهش نرخ ارز قطعا به سود دولت ها خواهد بود.

کاهش نرخ ارز اگرچه ممکن است بستری برای سرمایه گذاری های خارجی فراهم کند، اما باید نسخه اقتصاد مقاومتی مورد تاکید بزرگان کشور را سرلوحه کار قرارداد تا شرایط بومی سازی بسیاری از امور در آینده محقق شود.

تبعات کاهش کاذب نرخ ارز

• رشد قیمت ارز و دلار طرفداران بسیاری را نیز در داخل دارد. البته نباید فراموش کرد که تثبیت اجباری و دستوری قیمت دلار مانند فشردن فنری است که پس از رهایی مشخص نیست به کجا پرتاب خواهد شد. تا زمانی که نتوان عوامل تاثیرگذار بر این جهش های ناگهانی نرخ ارز را برای همیشه از میان برداشت، این معضلات همچنان پا برجاست.
• البته که تقویت روابط خارجی، افزایش تولید ملی و تغییر رویکرد درآمدی از نفت به دیگر تولیدات می تواند راهکاری تاثیر گذاری در تعدیل بازار ارز باشد اما در مقابل کاهش کاذب نرخ ارز ضربه سهمگینی به تولیدات خاص داخلی خواهد زد.
• شرکت های داخلی به کنار می روند تا شرکت های خارجی بتوانند از این آشفته بازار سود دو چندانی ببرند. کاهش نرخ ارز تبعات بیشمار دیگری نیز دارد بسیاری از مردم در ظاهر اگر می خندند اما یک چشمشان اشک است و دیگری خون. تعطیلی کارگاه ها، حذف بسیاری از کسب و کار ها و کاهش قدرت خرید مردم را نباید از قلم انداخت.

ارز دولتی یا نفتی آری یا خیر؟

ارز دولتی یا نفتی همچون مسکنی کوتاه مدت است که می تواند باعث ایجاد رانت در حوزه های مختلف شود، کما اینکه تجربه تعیین دستوری قیمت دلار با نرخ ۴.۲۰۰ تومان نشان داد که افراد سودجو چگونه با دریافت ارز دولتی از آن سوءاستفاده خواهند کرد.

تزریق ارز برای تعدیل بازار در کوتاه مدت ممکن است راهکاری موثر به نظر برسد اما با توجه به شرایط تحریمی و مقاومت ذاتی صادرکنندگان از بازگرداندن ارز به چرخه اقتصاد، منابع ارزی دولت نیز بسرعت کاهش خواهد یافت زیرا محرک های اصلی که موجب هجوم نقدینگی به بازار ارز شده اند، از میان برداشته نشده و اساسا میزان نقدینگی و درخواست موجود در بازار با منابع بانک مرکزی و دولت تفاوت فاحشی دارد.

انواع سیاست های ناظر بر نرخ ارز

سیاست ارزی ثابت، شناور و شناور کنترل شده از جمله سیاست هایی هستند که بر روی ارز تاثیر گذارند که بسته به موقعیت و شرایط، دولت مردان یکی را بر می گزینند. 

نرخ ارز ثابت

این روش در دولت ژاپن به عنوان استراتژی تاثیر گذاری به ویژه در ۵ سال اخیر اتخاذ شده است. ثابت ماندن نرخ ارز در یک محدوده خاص از طریق تزریق دلار یا خرید آن صورت می گیرد. از نتایج مهم این سیاست رونق صادرات است تا رشد اقتصاد داخلی ضربه نبیند.

نرخ ارز شناور

در این استراتژی تعادل ارزی و تقاضا در بازار را متخصصصان مبنا قرار می دهند که البته داشتن برنامه برای توسعه و رونق می تواند کمک کند دلار حاصل از مبادلات خارجی به درستی اختصاص یابد و در نهایت قیمت دلار ثابت بماند.

نرخ ارز شناور کنترل شده

دولت مردان متناسب با این سیاست ارزی یک محدوده کنترل شده برای نرخ ارز تعیین می کنند. اگرچه نوسان های کوتاه قابل توجیه است اما در صورت جهش و یا سقوط آن باید چاره ای جدید اندیشید.

سخن آخر

در این مطب سعی کردیم خلاصه ای تاریخچه قیمت دلار در کشورمان و پس از پیروزی انقلاب اسلامی را برای شما گردآوری کنیم. به عقیده برخی از اقتصاددانان، دلار نیز یک کالاست. بنابراین قواعد بازار در مورد این کالا نیز صدق خواهد کرد.

اما چیزی که بیش از همه قیمت این اسکناس و ارز خارجی را در کشور ما و جهان تعیین کننده کرده، مبادلات جهانی است که بر مبنای دلار آمریکا صورت می پذیرد.

در چنین شرایطی طبیعی است که قیمت دلار در سرنوشت بسیاری از بازارها تاثیرگذار باشد.

مردم نیز که هر کدام به نوعی در یکی از بازارها و صنایع مشغول به کارند، با این چالش جدی مواجه اند و نرخ دلار برای آنها به یک عامل مهم برای تصمیم گیری در کار و زندگی بدل شده است.

در انتها ضمن تشکر از فرصتی که برای مطالعه این مقاله در اختیار ما قرار داده اید، امیدواریم توانسته باشیم اطلاعات مفیدی را در اختیار شما همراه گرامی پاتوق خبر گذاشته باشیم.